Η αφηγηματική οπτική αναδεικνύεται όλο και περισσότερο ως ένα ιδιαίτερα σημαντικό εργαλείο στη θεραπευτική διαδικασία, καθώς οι προσωπικές μας ιστορίες και ο τρόπος που τις αφηγούμαστε καθρεφτίζει τον τρόπο που ζούμε και αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας. Ένα από τα βασικά στοιχεία της συγκεκριμένης οπτικής είναι οι τεχνικές της εξωτερίκευσης των διαφόρων φωνών που έχουν εσωτερικευθεί κατά τη διάρκεια της ζωής μας, φωνές των σημαντικών άλλων που αντηχούν συχνά μέσα στις σκέψεις μας, διαμορφώνοντας τις αντιλήψεις μας και επηρεάζοντας τις αφηγήσεις που κατασκευάζουμε για τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας. Μέσα από το πλαίσιο εξωτερίκευσης των φωνών, τα άτομα μπορούν να τις ακούσουν πιο καθαρά, να τις αξιολογήσουν, να ενδυναμώσουν τις ενθαρρυντικές έναντι των περιοριστικών φωνών, και τελικά καθώς και να δημιουργήσουν αφηγήσεις με συνοχή, εναλλακτικές ιστορίες εαυτού που εμπλουτίζονται και είναι πιο κοντά στους τρόπους που προτιμούν να βλέπουν τον εαυτό τους και να υπάρχουν στον κόσμο.
Εσωτερικευμένες φωνές: Η επιρροή των σημαντικών άλλων
Από την πρώιμη παιδική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση, απορροφούμε τα μηνύματα, τις εντολές και τις προσδοκίες των γύρω μας. Γονείς, δάσκαλοι, φίλοι, συγγενείς, συμβάλλουν όλοι στην σύνθεση των φωνών που εσωτερικεύουμε. Αυτές οι φωνές διαμορφώνουν την αντίληψή μας για τον εαυτό μας, επηρεάζοντας τις πεποιθήσεις για την αξία μας, τις δυνατότητές μας και τη θέση μας στον κόσμο.
Οι εσωτερικευμένες φωνές μπορούν να λάβουν διάφορες μορφές:
- Κριτικές φωνές: Αυτές αποτελούν την ηχώ της κριτικής, της αρνητικής αξιολόγησης ή της αποδοκιμασίας που μπορεί να έχουν εκφραστεί από σημαντικούς άλλους. Η εσωτερίκευση τέτοιων φωνών μπορεί να οδηγήσει σε αισθήματα ανεπάρκειας και αυτο-αμφιβολίας.
- Υποστηρικτικές φωνές: Οι θετικές και υποστηρικτικές φωνές μπορούν να καλλιεργήσουν συναισθήματα αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης. Η εσωτερίκευση ενθαρρυντικών φωνών μπορεί να αποτελέσει πηγή δύναμης και ανθεκτικότητας.
- Προσδοκίες και κοινωνικά πρότυπα: Οι κοινωνικές προσδοκίες και κανόνες συμβάλλουν επίσης στις εσωτερικευμένες φωνές μας, επηρεάζοντας τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τους ρόλους μας σε διάφορες πτυχές της ζωής μας.
Η επίδραση των εσωτερικευμένων φωνών
Η εσωτερίκευση αυτών των φωνών μπορεί να επιδράσει σημαντικά στην ψυχική και συναισθηματική μας ευημερία:
- Αυτοεκτίμηση και αυτοαξία: Η εσωτερικευμένη κριτική μπορεί να μειώσει την αυτοεκτίμηση, οδηγώντας σε μια επίμονη αίσθηση ανεπάρκειας. Αντίθετα, η εσωτερικευμένη υποστήριξη και ενθάρρυνση μπορεί να συμβάλλει στην διαμόρφωση μίας θετικής εικόνας του εαυτού μας.
- Λήψη αποφάσεων και ταυτότητα: Οι εσωτερικευμένες φωνές παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων καθώς και της αίσθησης εαυτού μας και της ταυτότητας μας. Πολλές φορές μπορεί να κάνουμε επιλογές με βάση την εκπλήρωση προσδοκιών άλλων και όχι με βάση τις δικές μας ανάγκες και τα θέλω μας.
- Διαπροσωπικές σχέσεις: Οι εσωτερικευμένες φωνές σημαντικών προσώπων μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε. Τα δυσλειτουργικά μοτίβα σύνδεσης, οι φόβοι απόρριψης, ή η δυσκολία στο να εμπιστευτούμε μπορεί να πηγάζει από αυτές τις εσωτερικευμένες αφηγήσεις.
Αφηγηματική Οπτική: Γράφοντας ξανά την ιστορία μας
Η αφηγηματική οπτική σε μία θεραπευτική συνθήκη, προσφέρει ένα πλαίσιο για την κατανόηση και την αναδιαμόρφωση των προσωπικών αφηγήσεων. Οι βασικές αρχές της περιλαμβάνουν:
- Ανάδειξη φωνών του παρελθόντος: Η αφηγηματική θεραπεία ενθαρρύνει τους θεραπευόμενους να αναδείξουν σημαντικά ζητήματα και τις φωνές οι οποίες τα συνοδεύουν, καθώς και να τις αναγνωρίσουν ως ξεχωριστές οντότητες και όχι ως εγγενείς πτυχές του εαυτού τους, επιτρέποντας μια αλλαγή προοπτικής.
- Αποδόμηση των περιοριστικών αφηγήσεων και φωνών: Οι θεραπευόμενοι αποδομούν τις κυρίαρχες αφηγήσεις που μπορεί να είναι περιοριστικές ή παρεμβατικές. Διερευνώντας ή και αμφισβητώντας αυτές τις αφηγήσεις, τα άτομα μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα την επίδραση που έχουν μέσα τους.
- Διερεύνηση εναλλακτικών αφηγήσεων: Η αφηγηματική οπτική ανοίγει την πόρτα στην εξερεύνηση εναλλακτικών αφηγήσεων που μπορεί να είναι πιο ενδυναμωτικές, και ευθυγραμμισμένες με τον εαυτό των θεραπευόμενων, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα και την αίσθηση της προσωπικής τους δύναμης.
- Επανασυγγραφή ιστοριών: Οι θεραπευόμενοι μπορούν να ανακτήσουν την αίσθηση της κυριαρχίας στις αφηγήσεις τους, και να επιλέξουν ποιες φωνές να ενισχύσουν και ποιες να αμφισβητήσουν, ενδυναμώνοντας τις ενθαρρυντικές έναντι των περιοριστικών εσωτερικευμένων φωνών. Έτσι μπορούν να αφηγηθούν τις ιστορίες τους, οποίες θα έχουν μεγαλύτερη συνοχή, δίνοντας έμφαση σε εναλλακτικές προοπτικές πιο κοντά στην δική τους υποκειμενική αλήθεια και περιοχή ταυτότητας.
Η αφηγηματική οπτική στη θεραπεία δίνει τη δυνατότητα στα άτομα να γίνουν οι συγγραφείς των δικών τους ιστοριών. Είναι μια συνεργατική διαδικασία, που διασφαλίζει ότι οι θεραπευόμενοι συμμετέχουν ενεργά στην αναδιαμόρφωση των αφηγήσεών τους. Οι θεραπευτές παρέχουν καθοδήγηση και υποστήριξη, αλλά οι θεραπευόμενοι παραμένουν οι συγγραφείς.
